De trieste gebeurtenissen van de voorbije dagen maken het helaas weer schrijnend duidelijk: de behoefte aan informatie-uitwisseling tussen verschillende landen wordt dag na dag acuter. Lidstaten van de EU, bijvoorbeeld, moeten erop kunnen rekenen dat de andere lidstaten zich op dat vlak als een betrouwbare partner gedragen, en alle relevante informatie met elkaar delen. Met de recente maatregelen die de Belgische regering heeft voorgesteld voor een efficiënter terrorismebestrijding moet dit beter lukken. Maar toch hebben we enkele kanttekeningen.
- Hoe pak je online haatboodschappen aan?
De federale overheid wil meer controle over internet- en telefoonverkeer, onder meer om websites die haat verspreiden sneller te kunnen afsluiten. Internetverkeer zou moeten lukken maar telefoonverkeer systematisch controleren lijkt ons een vrij flagrante inbreuk op de privacy. Toch hoeven we nog niet te wanhopen: met de mogelijkheden die big data analytics bieden, kunnen de veiligheidsdiensten op zoek gaan naar patronen op basis van geanonimiseerde gegevens, in plaats van individuele telefoongesprekken te volgen. Pas wanneer verontrustende patronen worden waargenomen, kunnen ze gaan inzoomen – mits toelating van de bevoegde rechterlijke instanties – op niet-anonieme gegevens.
Dat geldt voor haatzaaiers, maar natuurlijk kan zo’n oplossing ook worden ingezet voor het opsporen van eventuele terreuracties. Het loont volgens ons de moeite om een voldoende groot draagvlak voor dit soort analyses te creëren.
- Hoe pak je gevaarlijke individuen aan?
De federale overheid wil ook meer uitwisseling van informatie over potentieel gevaarlijke individuen tussen de inlichtingendiensten van verschillende landen. Eén van de concrete voorstellen is een veiligheidsbank om identiteiten op vliegtuigen te checken, een project dat zo snel mogelijk binnen gans Europa zou moeten worden uitgerold.
Vreemd genoeg is dit allesbehalve nieuw. Het idee ligt al jaren op de plank bij de Europese overheid, en wordt eveneens al jaren toegepast in de Verenigde Staten. Maar in Europa stuit het project op veel tegenstand van privacy-organisaties en privacy-gevoelige lidstaten.
Jammer, dat wel, want de informatie is al voorhanden, en het doen en laten van vermoedelijk gevaarlijke individuen in kaart brengen kan ons veel inzicht verschaffen over eventueel te verwachten dreigingen.
Al is er voorlopig ook nog een technische beperking. De meeste systemen werken voorlopig enkel op naam, maar een identiteit is natuurlijk snel veranderd. Op dat vlak is er nog wel werk aan de winkel.
- Hoe maak je inlichtingendiensten efficiënter?
Zoals ik hierboven heb aangekaart: de inlichtingendiensten kunnen enkel efficiënt werken als ze grensoverschrijdend werken. De voorbije weken hebben maar al te goed aangetoond dat misdaad en misdadigers zich niet door grenzen laten tegenhouden. Ze werken internationaal en dat moeten onze inlichtingendiensten dus ook doen.
Maar nog belangrijker dan de technologische barrières die geslecht moeten (en kunnen) worden, zijn de culturele en sociale verschillen tussen de verschillende landen. Ondanks alle pleidooien voor een verenigd Europa blijkt in tijden van crisis (terreur, vluchtelingenstromen, …) die Europese gedachte toch niet zo stevig. Landen doen snel hun grenzen dicht in de hoop dat de problemen dan in die andere Europese lidstaten blijven hangen. Dat is duidelijk de verkeerde reflex. We zouden net sterker moeten samenwerken, en de buitengrenzen van Europa sterker bewaken. En dat vergt zowel extra manschappen als nieuwe technologie. Biometrie ter versterking van identiteitscontroles zou bijvoorbeeld een enorm verschil kunnen maken in het herkennen en bestrijden van terroristen.
Conclusie
De maatregelen die de Belgische overheid heeft voorgesteld zijn zeker een stap in de juiste richting. Maar het wordt steeds duidelijker hoe cruciaal het delen van informatie is geworden voor het welslagen van al deze maatregelen. Een belangrijke rol is hier weggelegd voor technologie. Maar zelfs de beste technologie ter wereld is waardeloos als de verschillende overheden niet bereid zijn om structureel met elkaar samen te werken, zonder achterhoedegevechten rond (vermeende) privacy-inbreuk of de bekommernis om de eigen nationale grenzen. De technologie is voorhanden om de meeste bezwaren en bedenkingen weg te werken, nu is het hoog tijd om de bezwaren opzij te leggen en die technologie ook echt in te zetten.
Rudolf De Schipper is Senior Project Manager bij Unisys
